La klarigo por la neeblo de la post da prezentita en PIV 2020 (Rim. 3 sub "da") kaj en PMEG 2022 (12.3.3.2) estas pli-malpli la sama: ĉar la esprimo antaŭ da mezuras tion, kio estas esprimata per la substantivo post da, tiu substantivo devas esti "nelimigita kaj nedifinita", kiel diras PMEG. Do, neeblaj estus ne nur la, sed ankaŭ aliaj difiniloj, ekzemple tiu aŭ la posedaj pronomoj. Laŭ PIV, oni diras iom da kuko, sed iom de ĉi tiu kuko; laŭ PMEG, oni aĉetas kelkajn botelojn da vino, sed kelkajn botelojn de/el tiuj vinoj.
Sed por mi da ne sonas tiel malbone antaŭ tiu kiel antaŭ la. Efektive, mi devas honte konfesi, ke ĝis mi komencis verki ĉi tiun blogaĵon, mi eĉ ne sciis, ke ĝi estus kontraŭnorma. Mia serĉo en la Tekstaro liveris multajn ekzemplojn, kiuj aspektas tute normalaj, ekzemple: Kvar metroj da tiu ĉi ŝtofo kostas naŭ frankojn (Fundamento); Amaso da tiuj densaj, neregulaj kaj malgrandaj lignaj ĉambretoj (Z); Sed ĉiu floro staris en la sunlumo kaj revis pri sia propra fabelo aŭ historieto. Multe da ĉi tiuj aŭdis la malgranda Gerda (Z); ili sendu al mi iom da tiu lanugo (Kabe); Estas jam tro da tiuj teroristaj agoj (Valano); mia propra filo foje ricevis iom da tiu valorega lakto (Löwenstein). En la ekzemploj, tiu plej ofte ne estas strikte limiga sed signifas proksimume la saman kiel tiuspeca, tial ĝi nature permesas plian kvantigon.
Ankaŭ posedaj pronomoj ŝajnas plene eblaj, malgraŭ la opinio de PIV kaj PMEG: mi vivas multajn milojn da viaj tagoj, kaj mia tago ampleksas tutajn sezonojn (Z); Estas multe da ni kaj da niaj filoj kaj filinoj (Malnova Testamento; rimarku ankaŭ "multe da ni"!), multe da niaj partiaj gvidantoj (Lanti); la Zamenhofa Tago estas festata en centoj da niaj kluboj kaj asocioj (La Ondo de Esperanto); kelke da iliaj generacioj (Kabe), Mi havas multe da liaj kvitancoj (Kabe), Centoj da liaj klientoj kuŝis sur la planko (Szilágyi), samkiel dekoj da liaj kolegoj en la tuta Kosovo (Monato), mi unuafoje pikis al li la gorĝon kaj suĉis iom da lia sango (Monato). La posedaj pronomoj ja ne estas difinaj tiusence kiel la: ekzemple miaj libroj povas signifi ne nur 'la libroj apartenantaj al mi', sed ankaŭ '(iuj) libroj apartenantaj al mi', tial ne estas mirinde, ke tiuj pronomoj ne malhelpas plian kvantigon. Ili estas difiniloj nur sintakse, ĉar uzataj kun substantivo ili blokas la uzon de la, sed semantike ili egalas al ordinaraj adjektivoj sen difina efiko. (Sen substantivoj ili estas eĉ sintakse adjektivaj, ĉar esprimoj de la tipo la mia, kvankam fremdaj por la Fundamento, estas nuntempe tute kutimaj.) Miaopinie oni eĉ devus ne inkluzivigi la posedajn pronomojn en la diskuton pri difiniloj post da: se multe da amikoj estas ebla esprimo, estus malfacile klarigi, kial multe da miaj amikoj ne estus; ĝi ja ne signifas 'multe da la amikoj apartenantaj al mi'.
Mia konkludo do estas, ke da kelkfoje toleras iujn difinilojn post si, sed la difina artikolo la restas neebla en tiu pozicio. Se mi estas farbonta ion kaj iu venas al mi dirante jen la farbo kiun vi serĉis, mi povas diri donu do al mi iom da tiu farbo, sed ne *donu do al mi iom da la farbo. Ankaŭ iom da ĉi tiu kuko, malrekomendata de PIV, ne ŝajnas por mi neebla, nek kelkaj boteloj da tiuj vinoj, malgraŭ PMEG – sed *iom da la kuko, *kelkaj boteloj da la vinoj estas certe kontraŭgramatikaj (ilian kontraŭgramatikecon mi indikas per asterisko, kiel estas kutime en lingvistiko).
Kompreneble ankaŭ iom de la kuko, rekomendata de PIV, estas tute ebla esprimo, same iom el la kuko. Sed la frazo de Valano menciita ĉi-supre, nome Estas jam tro da tiuj teroristaj agoj, malfacile trovas similan alternativon. Kvant-esprimaj tro de aŭ tro el ŝajnas strangaj, kaj tute ne aperas en la Tekstaro.
Ĉu do da la tute ne aperas en la Tekstaro? Male ol ĉe la tipoj da tiu aŭ da mia, oni trovas neniajn ekzemplojn ĉe Zamenhof. En unu Lingva Respondo (n-ro 130) li eksplicite konsilas diri ne *dum la frua parto da la jaro, sed ...de la jaro, kaj klarigas la aferon jene:
La serĉilo de la Tekstaro trovas tamen 25 trafojn de da la. Ili estas klaseblaj jene:
- 1 trafo en la Zamenhofa teksto ĉi-supra, do kun averto ne diri tiel;
- 5 trafoj en Kastelo de Prelongo (Vallienne 1907), en kiu la aŭtoro pro iu kaŭzo uzas da post la verbo senigi (tute senigita da la sento de nuancoj);
- 8 trafoj, kiuj certe aŭ tre verŝajne estas eraroj en la Tekstaro aŭ preseraroj en la originalo, ĉar la vorto antaŭ da ne indikas kvanton: Fina rezultato da la voĉdonado (Z, sed kontrolite eraro en la Tekstaro); la sorto da la hejmo (Engholm); la privilegiojn da la partia funkciulino (Varankin); el la buŝo da la knabino (Lidja Zamenhof); viktimo da la flamoj (sama); la urbo abomenata da la prokuratoro (Pokrovskij), la urĝecon da la ĝuorajta socio (Kontakto); la respondeculo da la loka dung-agentejo (Le Monde diplomatique) [Noto 2022-05-18: ĉi tiuj lokoj estis nun korektitaj en la Tekstaro];
- 3 trafoj en tekstoj de antaŭ la dua mondmilito, verŝajne aŭtentaj ekzemploj: la plej multon da la boatoj (Krafft en sia traduko de Robinsono Kruso); donos parton da la insulo al ili (samloke); transdoni al ili duonon da la akcioj (Merchant);
- 2 izolitaj ekzemploj en pli nova gazetaro: la ŝetlanda ne plu enhavas multe da la originala nordana vortaro (Monato); la konsumanto [konsumantoj?] de la kanabo reprezentas 80% da la daŭruzantoj de drogoj kontraŭleĝaj (Kontakto);
- 6 trafoj en Le Monde diplomatique en Esperanto, kiu ankaŭ cetere ofte devias de la cetera Tekstaro: multe da la tado [?] kaj malmulte da oro [eble preseraro; la franca originalo estas "beaucoup de gueule et peu d'or"]; guton da la iraka nafto; en sesono da la tero regis la opinio; kun iom da la kategorio b); se ĝi ne apogus sin sur parto da la "elitoj"; 10 milionojn da hektaroj da la sialanda pluvarbaro.
Ŝajnas al mi, ke la ekzemploj kun da la ŝuldiĝas jen al la speciala lingvaĵo de iuj fruaj verkistoj (sed neniam ĉe Zamenhof), jen al redaktoraj pretervidoj en la pli nova gazetaro – sed Le Monde diplomatique ŝajnas tamen uzi da la iom pli, ĉiuokaze pli ofte ol "la senco tion ĉi nepre kaj tute sendube postulas", kiel Zamenhof konsilis. Se oni subtrahas la Zamenhofan citon de eraro, la ekzemplojn de Vallienne kun senigi da, kaj la evidentajn erarojn en la Tekstaro kaj la originaloj, restas nur 11 (aŭ 10) trafoj, el kiuj ses (aŭ kvin) en Le Monde diplomatique. Tio estas klare diferenca de da (ĉi) tiu(j), kiu donas 55 trafojn ekde la Fundamento kaj Zamenhof ĝis la nuna tempo.
Oni povas do konkludi, ke post da la artikolo la estas escepta, principe erara, kaj ĉiuokaze multe pli malofta ol aliaj difiniloj, kiel tiu aŭ la posedaj pronomoj. La regulo estas tiel forta, ke eĉ la lingvonomoj de la tipo la germana (lingvo), kiuj alie ĉiam postulas la, perdas ĝin post da: mi lernis iom da germana (lingvo) sonas al mi multe pli bone ol *mi lernis iom da la germana (lingvo) – sed la Tekstaro bedaŭrinde ne enhavas bonajn ekzemplojn por konfirmi mian lingvan senton ĉi-rilate.
La klarigo donita jam de Zamenhof estas principe ĝusta: oni kutime ne mezuras ion individue difinitan, kaj la indikas ĝuste difinitecon. Sed se por via lingva sento, kiel por la mia, la Fundamenta kvar metroj da tiu ĉi ŝtofo sonas multe pli bone ol *kvar metroj da la menciita ŝtofo, kvankam la senco kaj la difiniteco estas proksimume samaj, tio indikas, ke la malpermeso de da la fariĝis jam aparta reguleto, kiu blokas tiun kombinon sendepende de la signifo. Eble tio montras, ke la estas pli individuiga kaj difina ol tiu, kvankam tiu estas pli emfaza kiel vorto; aŭ eble tio montras, ke eĉ en Esperanto la reguloj ne ĉiam estas plene motiveblaj logike kaj semantike.
(La temo estas iom malsimpla kaj mi antaŭvidas korektojn kaj modifojn, ankaŭ danke al vi legantoj!)
Ei kommentteja:
Lähetä kommentti